Plaatselijke ijkers en ijkletters van gewichten tot 1820 (zonder Amsterdam).

Op deze pagina; N tot en met Z voor A tot en met M voor klik hier

Nieuwer- Amstel
Bloeimaand 1810  deelde de Minister van Binnenlandse Zaken aan de Eerste Klasse van het Koninklijk Instituut mede dat 'hangende de suspensie van de Schout Civiel te Nieuwe Amstel, I Stokkelaer van Eijk, de werkzaamheden van de ijk provisioneel zouden worden waargenomen door de ad-interim fungerende schout I.D. Kiersch.

Nijmegen
IJkmeesters
1627-    ? Hans Reinharts. Benoemd 26 juli 1627, poorter 1618.
1637-    ? Lambert Persoons. Benoemd 17 juli 1637, poorter 1637, huwt 1625
1657-    ? Jan Hendriksen Van den Broeck. Benoemd 15 april 1657 poorter 1639
                huwt 1637. Overleden na 1683.
1673-    ? Frederijk Daniels. Benoemd 30 october 1673.
1675-    ? Roukes Dercks. Benoemd 29 september 1675.
1679-    ? Lambert van den Broeck. Benoemd 10 sptember 1679, tinnegieter
                  huwt 1698 overleden na 1715.
1717-    ? Jan Keer. Benoemd 3 juli 1717.
1735-    ? Ruth Keer. Benoemd 24 april 1735.
1763-    ? Hendrick Keer. Benoemd 1763.
1777-    ? Lodewijk Kramp. Benoemd 17 december 1777
1786-    ? Gradus van IJsseldijk. Benoemd 4 october 1786.
1797-    ? Hendrikus Hengst. Benoemd 29 mei 1797.
1797-    ? Johannes Dieppen. Benoemd 30 mrei 1797.
1803-    ? Hendrik Lambartus Lammerts. Benoemd 16 april 1803.
1803-    ? Jacobus Hendrikus Hengst. Benoemd 16 april 1803.
               Roukes, Baars, In een ordonnantievan de magistraat d.d. 21 juni 1817
               worden drie ijkers van de maten en gewichten genoemd:
               Roukes, Baars en Hengst.

Met Roukes zal hoogstwaarschijnlijk de zelfde persoon zijn bedoeld die als J.c. Roukes voorkomt op de lijst van Arrondissements-ijkers. Roukes werd als zodanig 14 maart 1820 benoemd te Nijmegen. Hij overleed in 1844. Zijn ijkmeester teken werd;


Oost-Dongeradeel
1795 Sjoerd Huizinga

Opsterland
1803 Eeuwe Lieuwers

Oudewater
De archivaris van Oudewater deelde mee dat in 1659 de letter H werd gebruikt, in 1661 de I in 1799, 1805, 1807 en 1809 onderscheidelijk een C, F, G en H. De herijk was dus tweejaarlijks. Opgemerkt dat blijkbaar alfabten van 25 letters werden gebruikt en dat alleen de letter J werd overgeslagen, 1659 = H klopt met 1799 is C.

IJkmeesters
      ?-1673 Willem Schop.
1673-1675 Gerrit Gijsbert van Dam. 'Oud schepen ende vroetschap',
                  volgt 7 maart 1673 Willem Schop op die was overleden.
1675-       ? Marrite Aarts Copper. Weduwe van Gerrit Gijsbert van Dam.
                  'op haer versoek van continuatie tot den ijck geconsenteert en deselve
                  geconsenteert' 18 maart 1675.

Purmerend
In 1812 wordt aan de Prefect van het departement van de Zuiderzee als ijker opgegeven Rijn van Vierhouten.

Roermond
Joannes Lebot (smid) zal standaardgewichten vervaardigen met de lelie en J L er op (1749). Hij levert balans en goudgewicht aan de stad (1756).

IJkmeesters
1588             Gerard Ingen Iserencraem.
      ?    1616 Godeert Witlings .
1616             Coen Cannegieters.
1617             Johan Witlings.
1624             Andries Esbach en Andries Cannegieter.
1638             Tilman Slootgens.
1694             Willem Thomassen.
1701             Anthoin Theelen.
1715             Hendrik Thomassen.
1732             Anthoin Cremers.
1749             Jacobus Jansen.
1780             N. van Baringen.

Evenals in Maastricht en Hasselt (B) werd in 1816 een verificateur bemoemd;
M, Ramakers. Hij werd op 14 maart 1820 te Roermond benoemd tot arridonsements-ijker. Eervol ontslagen 15 april 1846. Overleden in 1846.

   Rotterdam
IJkmeesters
       ?-1677 Dirk Jansz Messchert (Messchaert).
1677-1714  Isaac Braem. Tinnegieter. Benoemd 21 april 1677, opvolger van
                 Messhert.
1714-1760  Pieter van der Visch. Benoemd 19 november 1714, opvolger van Bream.
1760-1771  Jacob Bol. Benoemd 22 april 1760, opvolger van Van der Visch.
1797-      ?  Reynier Sassen Clingh. Benoemd 4 april 1797 opvolger van Bol.              
                  Reynier Sassen Clingh assisteerde de Commissie tot de Uniformiteit
                  van de Maten en Gewichten, door Koning Lodewijk Napoleon ingesteld
                  bij decreet van 3 maart 1807. Hij was ook assistent van de inspecteur
                  van de Maten en Gewichten Aeneae. Na het overlijden van Aeneae in
                  1810 werd Fokker belast met de liquidatie van het bureau van Aeneae
                  in Den Haag.
                   28 slachtmaand 1810 werd Sassen Clingh door Fokker ontslagen.
1813-1820  Godefridus van Doorn  (Van Dooren). Benoemd 5 mei 1813.
                  Op 11 decmber 1795 was hij reeds aangesteld tot assistent in de plaats
                  van Jacob Sandz. Benoemd tot adjunct-ijker te Rotterdam.

IJmerken: Op 2 april 1680 werd besloten dat alle gewichten eens per jaar moetsen worden geijkt. De oudste bewaard gebleven volledige keur op 'de gewigten, maten en ellen en het ijken van deselve' is van 4 februari 1719. Daarin komt onder meer voor: 'De ijkmeesters en assistenten sullen alle de nieuwe gewigten, maten en ellen, goed bevonden zijnde, merken en ijken met het wapen van de stad' (art. 64). 'Sullen daer en boven het jear-getal dear op slaen met dat onderscheyt, dat ten opsigt van het gewigt, van de maten en de ellen, sullen nemen telken jare een nieuwe letter, maer ten aensien van het swaer gewigt het jeargetal in cijfer-letters'(art 65).
Gewichten met het wapen van Rotterdam gestempeld zijn onder andere aanwezig in de verzameling van de Oudheidskamer Delft, het Historisch Museum te Rotterdam, De Lakenhal te Leiden en het Museum Flehite te Amersfoort, voorzover musea genoemd op deze website nog bestaan i.v.m. het door de Overheid dichtdraaien van de subsidie kraan. Waardoor vele Nederlandse musea hun deuren gedwongen moeten sluiten. Hetgeen een absolute schande is.

Rijnland
1809 Cornelis Weber.

   Schoterland
Het ijkmerk, bestaande uit het gemeentewapen, komt voor op een gewicht in het voormalige Museum te Steenwijk, tesamen met het jaartal 1769.
      ?-1803 Jacob Yzaäks
1803-      ? Heere Dirks Kuiper

Sloten
1809 Wisse Wiegers Wielinga

Sneek
1743 Dr. Jacobus Albertus Frieswijk.
Stadssecretaris 1743-1764.
1804 Jelle Lambertus.
IJkmerk: gekroond stadswapen met initialen van de ijkmeester en jaartal

Sommelsdijk
1810 Johannis van de Gevel

Stavoren
1807 Ysbrand Dierks

Utingeradeel
Wintermaand 1810 gaf de Minister van Binnenlandse Zaken kennis aan de Eerste Klasse van het Koninklijk Instituut, dat Remmert Jiske, ijkmeester der maten en gewichten in het district Utingeradeel, was overleden en provisioneel in diens plaats was benoemd Cornelis Sijbrens te Akkrum.

   Utrecht (stad)
In de Utrechtse 'Ordonnatie op het Yekampt van Ellen, Gewichten, en Maaten' van 1627 wordt iets voorgeschrevenover het justeren van de gewichten. Een dergelijk voorschrift troffen we elders nergens aan, Trooise gewichten 'die de goud ende silversmeedengebruyken' mochten niet met lood of tin worden verzwaard, ze moesten worden gejusteerd 'met koper in de wicht', 'Engelsch gewicht' dat te licht was, dat zijn kleine trooise gewichtjes, zou niet 'gelapt mogen worden' maar moesten worden vernietigd. Keuls pijlgewicht mocht met tin en lood zwaarder worden gemaakt. 'latende hetselve rontsomme in 't binnenste van den bodem lopen'Inderdaad worden kommetjes van een pijlgewicht met lood op de bodem veelvuldig aangetroffen. De grote gewichten met ringen of handvaten mochten niet worden verzwaard door lood om die ringen te buigen, maar het lood moest op de gewichten gegoten worden. Blijkbaar worden hier ijzeren gewichten met loden kraag bedoeld.

IJmeesters
      ?-1626 Elbert van Leyenberch. Overleden eind 1626.
1627-      ? Augustijn van Sompeke. Benoemd 11 januari 1627, 'Op een pacht van
                  vijftich gulden jearlijccx' (evenals zijn opvolgers). Van Sompeke was
                  goud- en zilversmid.
1633-1673 Roeloff van Cuylenborch. Eveneens van beroep goudsmid.
                  Op 4 februari 1633 ' voor den tijdt van ses jaren, ingegaen Lichtmis
                  1633, in pachtingegegost het ijckampt vande wichtenende maten '
                  Overleden augustus 1673.
1673-1694 Weduwe Roeloff van Cuylenborch
1694-1726 Willem van Rijn Benoemd op 10 april 1694. De weduwe Van
                  Cuylenborch was toen overleden. Van Rijn was zileversmid van beroep.
1726-1730 Daniel van Engelen. 18 maart 1726 ' stadseikmeester ' na het overlijden
                  van Van Rijn.
1730-1778 Theodorus van Geelkerken. Benoemd 20 februari 1730.
1778-1801 WillemLoran. Benoemd 27 juli 1778. Hij trachtte van zijn jaarlijkse
                  betaling van f 50.00 bevrijd te worden, maar zijn verzoek daartoe werd
                  29 maart 1796 afgewezen.
1801-       ? Pieter Glasmaker. Benoemd 23 november 1801; ruim8 jaar later overleden.
1810-       ? Hendrik Buyn, 'voorheen koster van de Domskerk ' benoemd 22
                   januari 1810.

1 mei 1750 stelden de Staten Generaal de instructie vast van Jacob l’Admiral als ijkmeester-generaal van het trooise gewicht voor de gehele Unie en 20 mei daarop volgend gaven de staten van Utrecht hem commissie. Bij schrijven van 8 oktober 1752 richtte l’Admiral zich tot de stedelijke regering met de mededeling dat hij diezelfde week zou komen voor het ijken van de 'goud en andere Troysche gewigten en schaalen'. De Utrechtse gecommitteerden tot de ijk brachten na overleg met het goud- en zilversmedengilde rapport uit: de dekens van het gilde hadden tegen de overeenkomst van l’Admiral geen bezwaar, mits dan bevrijdt te zijn van 't jaarlijks ijcken bij Geelkerken'. Zij boden zelfs hun gildekamer ten gebruike aan. Bij publicatie van 8 november werd zijn komst op 15 en 16 november bekend gemaakt. Op verzoek van de dekens van het goud- en zilversmedengilde werd Van Geelkerken op 1 mei 1763 evenwel door de vroedschap opnieuw gemachtigd om de trooise gewichten te ijken. In plaats van om de drie jaar te komen was l’Admiral toen namelijk als zeven jaar niet in Utrecht  geweest l’Admiral wendde zich met een klacht omtrent Van Geel kern's machtiging, en ook over andere zaken, tot de Staten-Generaal  die daarover naar de Staten van Utrecht schreven in welk er vergadering van 6 augustus 1766 de zaak ter sprake kwam. Via de vroedschap kregen de gecommitteerden tot de ijk kennis van de zaak en het rapport dat zij uitbrachten viel voor l’Admiral niet gunstig uit. Het werd aan de burgemeester ter hand gesteld ten gebruike in de vergadering van de Staten van Utrecht. Toen later de opvolger van l’Admiral, Pieter Jacob Le Cointe aan de Staten verzocht om ook over Utrecht met het ambt van ijkmeester-Generaal van het trooise  gewicht te worden begunstigd werd dit verzoek afgewezen 'vermids de ondervinding geleerd heeft, dat 't zelve ambt, wanneer door een persoon buiten de stad woonachtig, bekleed is, zeer slecht waargenomen wordt, en de stad daar en boven thans nog van een eykmeester voorzien is, die zijn pligt zedert veele jaren met getrouwheid, ijver en kundigheid heeft waargenoemen.

IJkmerk
De gewichten werden met het wapen van de stad, aangetroffen op drie krukgewichten en een pijlgewicht in het Nedrlands Openluchtmuseum teArnhem en op twee loden gewichten

  Venlo
IJkmeesters
1662-        ? Hermannus Jansz Mans geboren1626, overleden 1674, tinnegieter
                    IJkmerk VLO en jaartal in schildje.
1674-        ? Henricis Mans, geboren 1662, overleden 1702
1681-        ? Cornelius Mans, geboren 1651, overleden 1722
1692-        ? Everardus Mans, geboren 1659, overleden 1743
1719-        ? Hermanus Mans, geboren 1687, oveleden 1758
1758-        ? Petrus Henricus Mans geboren 1722. overleden 1790
1780-        ? Conradus Mans, geboren 1764, overleden 1788
1788-        ? Joseph Mans, geboren 1764 overleden 1788
1790-        ? Franciscus Titulaer, geboren 1754, overleden 1820

Voorne
1808 Hendrik Knop
 

   West Friesland
Jacob Soomer, werd eind december 1662 benoemd tot  'yekmeester ter ofte justeermeester van den cleynen yck ofte Troys gewichte naer de slaper, berustende ter Camer van de Reeckeninge van Haer Ed. Gro. Mo Domeyen alleen in West Vrieslandend ende Noorderquartier'. Zijn ijkmerk: wapen van twee gaande leeuwen erboven 1663
links en rechts  J S.

West-Dongeradeel
         -1803 Tjipke Martens
1803- Otte Jans

Weststellingwerf
1802 Hans Jurgen Kopfet

Wonseradeel
1802 Frans Claazes

Workum
1809 Hensdrik Dinkelenburg

Wymbritseradeel
1803 Pieter Reinders en Hendrik Jacobs

IJlst
1801 Reinder Sjoerds van der Molen

Zevenhuizen
Cornelis van der Voort en Pieter Keijzer

  Zierikzee
IJkmeesters
1569-       ? Adriaen Jacobs. Kuiper, benoemd 14 juni 1569
1571-       ? Christiaen Claes. Tinnegieter, aangesteld 9 september 1571
1571-       ? Claes Hieronymus. Benoemd 9 september 1571 (loco).
1587-       ? Hendrik Claes Pieterse. Tinnegieter, benoemd 15 februari 1587
1587-       ? Jan Hoinse. Benoemd februari 1587
1596-       ? Adriaen Jacob Segers. Benoemd 29 november 1596
1602-       ? Salomon Roelandsse. Benoemd 19 november 1602
1602-       ? Hendrik Claesse. Benoemd 19 november 1602 (loco)
1603-       ? Arent de Schrijnwerker. Benoemd 28 december 1603
1603-       ? Adriaen Jacobsse. Benoemd 28 decmber 1603 (loco)
               ? Anthonius Verhelle Geen datum bekend
1669-       ? Adriaen Dieriksse Consijn. Benoemd 20 februari 1669
1669-       ? Anthonis Consijn. Benoemd 20 februari 1669 (loco)
1694-       ? Isaak van Setten. Benoemd 1 april 1694
1694 -      ? Corn. Hendrica Verhelle. Benoemd 1 april 1694 (loco)
               ? Albertus Steveninck. Was ijker in 1733
1738-       ? Willem van Beest. Benoemd 3 maart 1738
               ? Jan van Hekke. Was ijker in 1770
1774-       ? Jan van den Abeele. Benoemd 28 januari 1774
1774-       ? Willem van Beest. Benoemd28 januari 1774 (loco)
1796-       ? Jan van der Vliet. Benoemd 29 juli 1796
1800-1820   Adriaan Ribbe. Benoemd 16 augustus 1800
1800-       ? Jan van der Vliet. Benoemd 16 augustus 1800
Adriaan Ribbe werd 14 maart 1820 benoemd tot arrondissementsijker te Zierikzee,
hij overleed aldaar in december 1838. Het ijkmeester teken werd;

Als ijkmeestersteken werd te Zierikzee blijkbaar het Zierikzeese stadswapen gebruikt, waarbij de leeuw in het wapenschild werd vervangen door de initialen van de ijkmeester, terwijl er naast het ijkmeestersteken tevens, in ieder geval op de gewichten wel, een jaartal werd afgeslagen. De Gemeentewapens van Nederland blz. 153, 248 en 249. Met betrekking tot het stadswapen van Zierikzee en de in Zierikzee gebruikte ijkmeestertekens kan het navolgende worden opgemerkt:
> De tenanten of schildhouders van het Zierikzeese stadswapen c.q. van de Zierikzeese ijkmeestertekens bestaan uit de gotische letters Z, één in de vorm van de gotische letter Z en de ander in de vorm van het spiegelbeeld daarvan, waarbij met de letter Z de naam van de stad Zierikzee wordt aangeduid.

Overigens speelde deze gotische letter Z rond 1560 in Zierikzee ook een belangrijke rol bij de strafvoltrekkingen en terechtstellingen die daar voor het bordes van de gevangenis “het Gravensteen” plaatsvonden. In de stad Zierikzee gebruikte men toen namelijk om misdadigers te schandmerken een brandmerk in de vorm van de gotische letter Z, terwijl diezelfde gotische letter Z rond die tijd ook op het Zierikzeese scherprechters- of beulszwaard was aangebracht. Nederlandse marktsteden blz. 33 en 163.
> De wapenschilden van het Zierikzeese stadswapen c.q. van de Zierikzeese ijkmeestertekens worden gedekt met een kruis dat zich binnen een geknopte malie, in de wapenkunde een uitgesneden ruit die van knoppen is voorzien, bevindt.  De Gemeentewapens van Nederland blz. 218 en 219.
Opgemerkt dient hierbij te worden dat de merkwaardige -vormige wapenbekroning en de gotische letters Z als schildhouders reeds vanouds bij het Zierikzeese wapen behoren, terwijl ze bovendien in de heraldiek als uniek zijn te bestempelen. De gotische letter Z komt namelijk verder alleen in het wapen van Zevenaar voor. De Gemeentewapens van Nederland blz. 152, 248 en 249.
    
Note: In het boek 2000 jaar gewichten in de Nederlanden blz. 78 en 79 afbeelding 85 is het merk van Zierikzee derhalve verkeerd afgebeeld.
Afbeelding van het foutieve afgebeelde merk van Zierikzee


Zutphen
IJkmeesters
1455-1578 Arian Voerfechter. 1552
1593-1606 Hendrick Weinichman. Berope tinnegieter, afkomstig uit Deventer
                  Overleden 1606.
1611-1646 Lambert ten Broecke.
1646-1680 Derck Sluyter.
1680-1693 Harmen Tinnegieter. Overleden 1693.
1693-1715 Hendrik Bloemzaad. Overleden 1715.
1715-1719 Gotfried Roelofsen. Overleden 1719.
1719-1724 Anthony Roelofsen. Zoon van G. Roelofsen; ontslagen
                  wegens wangedrag.
1724-1733 Jan Egelink. Overleden 1733.
1733-1775 Everhard Roelofsen. Tinnegieter. Zoon van Gotfried Roelofsen
                  Overleden 1775.
1775-1801 Jacobus Roelofsen. Tinnegieter. Zoon van Everhard Roelofsen
                  Overleden 1801.

   Zwolle

Van Zwolle zijn tot nu toe slechts twee IJk- en justeermeesters bekend;
1589 Henr. van Ootmarsum en
Derk Borgerink die in 1708 als ijker bedankt.

Het stadswapen van Zwolle met in de vier kwartieren van het kruis de letters Z V O L
Aangetroffen op een pijlgewicht en op platte, ronde, geelkoperen gewichten het Provinciaal Overijssels Museum te Zwolle, op kleine ronde loden gewichten met rood koper bekleed, eveneens in het Zwolse Museum, en in de collectie van Internet-museum oudegewichtjes.nl waar zich een loden blokgewicht van 1 pond uit 1699 bevindt
Loden blokgewichten met latoenkoper omkleed noemt men ook wel het Overijssels type daar deze alleen in de Provincie Overijssel voorkomen.
Tenslotte bevindt zich in het Zwols museum een groot loden krukgewicht, eveneens met roodkoper omkleed. Op al deze gewichten komen jaartallen als goedkeuringsmerk voor.
 

  Onbekend

   Stad Thorn

  Franse ijkletter

  IJkmerk uit de Franse tijd

Klik hier voor: Amsterdamse ijkers der gewichten 1475 - 1623